“Ahi” Gitmiş, Yâran’ı Kalmış Bergüzar

Kısaca özetlemeye çalışırsak, Ahilik, Ahi Evran tarafından kurulan esnaf dayanışma teşkilâtıdır.

Kökü Orta Asya'ya dayanan, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu’da yaşayan Türkmen halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları hem ekonomik hem de ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgütlenmedir.

Ahiliğin, kendi kural ve kurulları vardır. Günümüzün esnaf odalarına benzer bir işlevi olan Ahilik iyi ahlakın, doğruluğun, yardımseverliğin, kardeşliğin kısacası bütün güzel ve üstün meziyetlerin birleştiği bir sosyo -ekonomik bir düzendir.

Ahilik Ahlakı

“Ahi ahlakını biçimsel ve biçimsel olmayan olarak iki ayrı düzlemde incelemek daha doğru bir anlayıştır. Biçimsel ahlak ilkeleri Ahilerin toplum içinde sergiledikleri davranışları betimler. Bunlar kapalı, dışa ait ve açık, içe ait on iki temel emirle özetlenebilir.”

Dışa ait, kapalı altı emir:

Bel; Başkalarının onur ve namusuna kapalı
El; Hırsızlık, zorbalık, kötülük ve hırsa kapalı
Dil; Yalan, iftira, hakarete kapalı
Göz; Başkalarının hatalarını görmeye kapalı
Mide; Sefahate kapalı
Kulak; Dedikoduya kapalı

İçe ait ve açık olan altı emirde Ahinin;

Cömert
Tevazu sahibi
Merhametli ve bağışlamaya açık
Alçak gönüllü
Bencillikten uzak
Gerçekçi, olması istenir.

Çankırı’nın kültürel değerlerinden olan, Yaran Kültürünün de temelinde ahiliğinde etkisi olduğu ısrarla söylenmektedir.

Ahilikte olduğu gibi Yaran Kültürünün de “açık” ve “kapalı” olmak üzere bilinen altı şartı vardır.

“Açık olması gereken "alın, kalp ve kapı"dır. Alın açıklığından, başkalarının yanında yüz karası bulunmamak, kalp açıklığından her insana sevgi beslemek, kapı açıklığından da kendisine yardım istemeye gelen ve muhtaç olan herkese kapısını açık tutmak kastedilir.”

“Kapalı olması gerekenler ise "el, dil ve bel"dir. El'in kapalı olmasından kasıt, hiç kimsenin hak ve hukukuna tecavüz etmemek, dil'in kapalı olmasından kasıt, hiç bir kul hakkında kötü söz söylememek, dedikodu yapmamak, bel'in kapalı olmasından kasıt ise, hiçbir ferdin namusuna tecavüz etmemektir. Dil konusunda ayrıca, "sır saklamanın da şart olduğu" kastedilmektedir.”

Esnaf ve Sanatkâr’ın Bayramı Ahilik Haftasını kutlarken;

Kökü Orta Asya'ya dayanan, Selçuklu'dan, Osmanlı'dan süzülerek gelmiş, Ahilikle müesseseleşmiş, bu kadim kültürün günümüzdeki yansımalarını, yozlaşmayı televizyon kanallarında, video paylaşım sitelerinde hep birlikte ibretle izliyoruz.

Yaran Kültürünü, vali, belediye başkanı, milletvekili misafirlerine eğlence aracı, televizyonların aptal şov programlarına malzeme yapanları, bu kültürü kullanarak, nemalanan, makam mevki hesapları için kullananları, “açıkları kapalı, kapalıları açık” olan hacı ağaları takdirlerinize bırakıyorum.

Yaran ağalara ve organizasyonun sahibi İlbay Paşaya birkaç sorum olacak.

Son üç senedir kutlanmaya başlanan, Ahilik Haftası daha önceki yıllarda neden kutlanmamıştır?

Yaran Kültüründe “Şed Kuşanmak” diye bir gelenek var mıdır?

Bizce malum olan bazı yaren oğlanlarının, elleri; hırsızlığa, zorbalığa, kötülüğe ve hırsa neden açıktır?

Bazı ağaların ve de paşaların sefahate kapalı olması gereken mideleri neden ardına kadar açıktır?

Halk Bankasından alınan milyonlarla üç senedir, şarkıcılarla, türkücülerle “Şed Kuşanıyorsunuz” Halk Bankası Genel Müdürü hemşerimiz gidince, ne kuşanacaksınız?

Son olarak; Tuz Mağarasındaki eğlencede, Urfalılar çalacak, bir yerlerinin kılı ağarmış bizim yaren ağaları da oynayacak mı?

“Oğlan babadan öğrenir sohbet gezmeyi”

Merak edene not:

Bergüzar: Anmak için verilen armağan, hatıra, yadigâr. (TDK)

Kaynakçalar:

1- Hakkı Duran -Yâran Sohbetleri: http://www.cansaati.org/CansaatiOrgArsiv2002-2005/pop_printer_friendly.asp?TOPIC_ID=559

2- http://tr.wikipedia.org/wiki/Ahilik#Ahili.C4.9Fe_.C3.BCyelik_.C5.9Fartlar.C4.B1

3- Çankırı Belediyesi: http://www.cankiri.bel.tr/sayfa-13/kultur.php