Hasan Onat, çiftçilik ve hayvancılıkla geçimini sağlayan Hafize, Mustafa Onat çiftinin evladı olarak 1957 yılında Eldivan’da dünyaya geldi. İlköğretimini Eldivan’da, liseyi yatılı olarak Yozgat’ta okudu. Onat, 1974 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ne kaydoldu. Lisans bitirme tezini, Ethem Ruhi Fığlalı danışmanlığında Haricilerin makalat geleneğine ait Kalhatî’nin el-Keşf ve’l-Beyan adlı eseri örneklemi üzerinden "İbadiyenin İnanç Esasları" üzerine hazırladı. 1979’da Tefsir ve Hadis Bölümü’nden mezun oldu. A. Ü İlahiyat Fakültesi Mezhepler Tarihi’nde araştırma görevlisi oldu. Doktorasını başarıyla bitirdikten sonra 1987 yılında Yardımcı Doçent kadrosuna atandı. 1989 yılında Doçent oldu.
1993’de İngiltere’de Londra Üniversitesi ve Manchester Üniversitesi’nde alanı ile ilgili araştırmalar yaptı. 1995’de Profesör oldu. 1999 yılında, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dekanlığına atandı. 3 yıl bu görevde kaldıktan sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ndeki görevine geri döndü.
Onat, 2008 yılında Çankırı Karatekin Üniversitesi Rektörlüğü’ne adayları arasında ikinci sırada yer almasına rağmen, ilkesel duruşu ve bilimsel kişiliği sebebiyle ve yukarıdan gelen taleplere boyun eğmeyeceği bilindiği için böyle bir göreve getirilmedi.
Hasan Onat, 1991-2020 yılları arasında İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı, 2008-2009 yılları arasında Temel İslam Bilimleri Bölümü Başkanlığı görevlerini üstlendi. Yaklaşık kırk yıl fakültesinde alanında dersler verdi. Elliyi aşkın yüksek lisans ve doktora tezine de danışmanlık yaptı. Çok sayıda makale, söyleşi, gazete köşe yazısı yazdı. Mezhepler tarihi ile ilgili Diyanet İslam Ansiklopedisi’ne 9 madde ile katkıda bulundu. Radyo, televizyon yapımcılığı ve sunuculuğu yaptı. Alanında pek çok araştırma ve çeviri gerçekleştirdi. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders programlarının hazırlanmasında; İlahiyat programlarının yenilenmesinde önemli rol oynadı. 2015 yılında Maturidi-Yesevi Otağı Derneği'nce "İlmin Efesi Ödülü" ile ödüllendirildi.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Onat, fikrî, edebî ve ilmî kişiliği ile tanınan çok yönlü bir bilim insanı idi. Hayatını bilime, araştırmaya, öğrenci yetiştirmeye adadı. Ahlakı, bilgi birikimi, cesareti, duruşu ile herkesin saygısını kazandı ve her çevreden insanın kalbinde yer edindi.
Onat, gerçekleştirmek istediği pek çok projesini hayata geçiremeden COVİD-19’dan 26.09.2020 tarihinde rahmet-i Rahman’a kavuştu. Memleketi Eldivan’da toprağa verildi.
Dik duran, eleştirel yaklaşan ve cesaretle fikirlerini yazan ve konuşan Hasan Onat, pek çok kişinin konuşmaktan korktuğu 28 Şubat ve 15 Temmuz dönemlerinde ülkemizin en önemli sorunlarının başında gelen eğitim, din eğitimi ve öğretimi, Alevilik-Bektaşilik, Cemaatler, Laiklik, sekülerizm ve demokrasi gibi konularda yazmaktan ve konuşmaktan çekinmedi. Yurtiçi ve yurtdışı onlarca sempozyuma tebliğler sundu, yüzlerce konferans verdi. Akademik hayatında haksızlıklara karşı dik duruşu ve eleştirel bakışı, cesareti, herkesin takdirini ve beğenisini kazandı. Hayatını ilmi ve İslam’ı sevdirmeye adamış olan Hasan Onat, Türkiye’deki dini toplumsal yapılardan tarikat ve cemaatlere eleştirel yaklaşımından asla taviz vermedi. (1) Prof. Dr. Hasan Onat’ın Maturidi Yesevi Otağı’nda “İslam’ın Akılcı Yorumu” konusunda verdiği konferansları, Prof. Dr. Sönmez Kutlu tarafından kitaplaştırıldı.
"Kur'an insanı uyarmak; aklı etkin kullanmaya, adaleti yaşam biçimi haline getirmeye destek olmak için gelmiştir; Kur'an sorun çözmez. Kur'an, aklı adaletle kullanmayı, düşünmeyi, güvenilir/ bilimsel bilgi üretmeyi ve sorunları, fıtrata uygun olarak bizim çözmemizi ister." (Prof. Dr. Hasan Onat)
Kur’an’ı okuyup, anlamak Hasan Onat’ın hayat felsefesiydi. Dinî sorunların çözümünün Kur’an’ı doğru anlamaktan geçtiğine inanırdı. İyi bir Müslüman olmanın şartının Kur’an’ı doğru anlamak ve onun değerlerini içselleştirmekten geçtiğine fikrindeydi.
Hasan Onat Hocamla Ankara’da Astarlızade Hilmi Efendi, Seydişehir’den Çankırı’ya uzanan altın halkalar ve Hacı Murad-ı Veli gecelerini gerçekleştirdik. Harika anlatımı, su gibi Türkçesi ve salonu büyüleyen tonlamalarıyla programları unutulmaz kılmıştı rahmetli. Çankırı, bu güzel evladının adını mutlaka şehrin hafızasında yaşatmalıdır. Bu görevde Çankırı Valiliği'ne, Çankırı Belediyesi'ne ve Karatekin Üniversitesi'ne düşüyor.
KİTAPLARI:
Küreselleşme Din ve Terör
Din, İnsan ve Anlam Arayışı
Sorularla İslam Mezhepleri
İslam Bilimlerinde Yöntem
Din Anlayışımız Üzerine Denemeler
Alevilik - Kızılbaşlılık – Bektaşilik
Aforizmalar
İslam Ortak Paydası ve Mezhep Gerçeği
Emeviler Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği
İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı
Türkiye`de Din Anlayışında Değişim Süreci
Emeviler Dönemi Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği
KAYNAK:
(1) Prof. Dr. Sönmez Kutlu "Eldivan'dan İlmin Efeliğine Bir Ömür: Prof. Dr. Hasan ONAT", eMakâlât Dergisi, 14/1(2021), ss. 42-94.