İstanbul’un kara günlerini bizzat gören ve yaşayan Gazi Mustafa Kemal Paşa, 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan IX. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a hareket ederken İzmir işgal edilmişti. Mustafa Kemal İzmir’in, ardında da Manisa ve Aydın’ın Yunanlılar tarafından işgal edilmeleri üzerine memleketin her yanında protesto mitingleri yapılması ve İstanbul’daki hükümete, İtilaf Devletleri temsilcilerine telgrafla protesto gönderilmesi için çevresinde bulunanlara emirler vermiştir. Bu emir üzerine yurdun dört bir yanından protestolar yükselmiş ve mitingler düzenlenmiştir.
Gazi Mustafa Kemal Paşa, Anadolu’dan kendisine gönderilen, yurdun kurtarılması yolundaki telgrafları tek tek cevaplandırıyordu. Bunlardan biri olan, Çankırı’dan çekilen 4 Haziran 1919 tarihli telgrafa şu cevabı vermişti:
Çankırı Belediye Başkanlığına
Namusu ve istiklali ile yaşamaya yahut toprağın altını üstüne tercih etmeye yemin eden Türk milletinin temiz yüreğinden doğan azim ve iradeyi içeren telgraf namenizi büyük bir gururla aldım.
Sevgili memleketimizin her köşesinde, her fırsatta yığın yığın toplanan ırkdaşlarımız böylece milletin vicdanının haksızlığa, adaletsizliğe karşı olan isyan ve tuğyanının âleme işittirmeye devam ve milli birliğin kati iradesini dünyaya göstermeye azmeyledikçe, halkın zulme galibiyetini hiç şüphesiz göreceğiz.
Ordu Kıtaat Müfettişi Yaver-i Hazret-i Şehriyari Mustafa Kemal (1)
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışından sonra Anadolu’nun her köşesinde emperyalistlerin işgallerine karşı başlayan düzenli, disiplinli ve kararlı mücadele; Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar uzanacak meşakkatli yolun da ilk kilometre taşı olmuştur.
Kuvayı Milliye; vatanı emperyalistlerin ayakları altında çiğnenen, her şeyini kaybetme noktasına gelmiş Türk Milletinin, varını yoğunu ortaya koyarak 'isyan etmesini' sağlayan kutsal bir ruhtur ve muhteşem bir toplumsal direniş örneğidir.
Bu tarihi belge, mutlaka Çankırı Müzesi’ndeki yerini almalıdır.
(1) Yücel Özkaya "İzmir’in İşgalinin Anadolu’daki Tepkileri", Atatürk Yolu Sayı 1, Mayıs 1988 s. 72