Elektrik fiyatlarında aralık sonunda yapılan fahiş zamlarla ilgili Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) bir rapor yayımladı.
2019 Ocak-2022 Ocak döneminde de TÜFE artış oranı yüzde 72,5 olarak gerçekleştiğini ancak aynı dönemde elektrik fiyatlarının yüzde 155,5-334,8 oranında arttırıldığını belirten TMMOB elektrik zamları ile özel elektrik şirketlerin kollandığını savundu.
ORTALAMA ELEKTRİK FATURASI YÜZDE 76 ARTACAK
Raporda EPDK'nın yürürlüğe koyduğu fahiş zamların özel elektrik şirketlerinin elde ettiği kazançları katladığı belirtildi. Buna göre EPDK’nın EÜAŞ'ın tedarik şirketlerine düşük fiyatla elektrik satışını ve bu şirketlerin elektriği tüketicilere 4-6 kat çok daha yüksek fiyatlarla satmasını uygun bulduğu belirtildi.
Türkiye'de 4 kişilik bir hanenin aylık asgari elektrik tüketiminin 230 kWh olduğu belirtilen raporda Aralık 2021'de bir ailenin buna göre ödediği fatura toplamının aylık en az 210,58 TL olduğu, Ocak 2022 itibarıyla aylık faturanın yüzde 76 artarak 370,80 TL`ye çıkacağı belirtildi.
ÖZEL ŞİRKETLERDEN EK ZAM
2021 yılı içinde her ay doğalgaz fiyatlarına zam yapan BOTAŞ'ın gaz satış fiyatları; Ocak 2022'de yapılan yüksek oranlı zamla birlikte, Ocak-2021 Ocak-2022 döneminde konut aboneleri için yüzde 47,1, ticari işletmeler ve küçük sanayi işletmeleri için yüzde 76,6, büyük sanayi işletmeleri için yüzde 345,5, elektrik santralları için yüzde 290,4 arttı.
Raporda doğalgaz faturalarının BOTAŞ'ın yaptığı zamların yanı sıra özel doğalgaz dağıtım şirketlerinin ‘Sistem Kullanım Bedelleri’nin sürekli arttığı belirtilerek “Fiyat artışlarının sürekli olarak yansıtıldığı Sistem Kullanım Bedeli ve vergiler, tüketicinin ödediği tutarın üçte birine ulaşmaktadır” ifadeleri kullanıldı.
‘RESMİ ENFLASYONUN ÇOK ÜSTÜNDE’
Akaryakıt fiyatlarına da değinilen raporda şu ifadelere yer verildi.
“Yüzde 90'ın üzerinde dışa bağımlı olan ve ithal edilen petrolden üretilen akaryakıt fiyatları, resmi enflasyon rakamı olan yüzde 36,08'dan çok daha yüksek oranlarda arttı. Son bir yıl içinde bayi satış fiyatları kurşunsuz benzinde yüzde 79, motorinde yüzde 92,8, otogazda yüzde 124,9 oranlarına varan artışlar gösterdi. Bu denli yüksek artışların başlıca nedenleri, dünya genelinde petrol fiyatlarındaki yukarı doğru hareketlilik, TL'nin hızlı değer kaybı ve petrol ürünlerine uygulanan yüksek vergilerdir.
Doğalgazın üretimlerinde sınai girdi olduğu sanayi tesisleri, yüzde 345 oranındaki fiyat artışlarını maliyetlerine ve ürün satış fiyatlarına yansıtacaklardır. Bütün bunlar geneldeki fiyat artışlarını daha da hızla yükseltecek, hayat pahalılığını katlanarak artıracaktır.”
‘EPDK’NIN AKTARDIĞI RAKAMLAR YANLIŞ’
Raporda ayrıca EPDK’nın fahiş zamları dünyadaki gelişmeleri çarpıtarak gerekçelendirildiği ileri sürüldü. EPDK, 31.12.2021 tarihli basın açıklamasında “Dünya spot piyasalarında elektrik üretiminde kullanılan kömür fiyatlarında 5 kat, doğalgaz fiyatlarında ise 10 katlık artışlar olduğu” yönünde aktarım yapmıştı.
TMMOB raporunda bu ifadelerin gerçeği yansıtmadığı belirtilerek dünyadaki enerji maliyetlerine ilişkin fiyatlar şu sözlerle açıklandı:
“Dünya spot piyasalarında 2021 yılı içerisinde yüksek fiyat dalgalanmaları olmakla birlikte, örneğin elektrik üretiminde kullanılan buhar kömürünün ton fiyatı 2021 yılı başında 70-80 dolar düzeyindeyken yaklaşık 3 kat artarak Ekim ayında 240 dolar seviyesine kadar yükselmiş, ancak daha sonra tekrar gerileyerek yılı 150-170 dolar seviyesinde kapatmıştır. Dolayısıyla spot piyasadaki kömür fiyatlarında 2021 yılında iddia edildiği gibi 5 kat değil, yaklaşık 2 katlık bir artış söz konusudur.
Benzer şekilde, spot piyasalardaki doğalgaz fiyatlarında, 2021 yılı Eylül-Ekim aylarında yılbaşına göre yaklaşık 2,5 kat artış olmuş fakat Kasım ayıyla birlikte tekrar gerilemiş ve 2021 yılında, iddia edildiği gibi 10 kat değil, yaklaşık 1,4 kat artış olmuştur. 2021 yılında doğalgaz ve kömürde dünyadaki yüksek fiyat artışları genellikle lokal ve geçicidir. Bu davranışı ile EPDK bir kez daha, esas görevinin piyasalara ve şirketlere hizmet etmek olduğunu göstermiştir.”
ÖNERİLER SIRALANDI
TMMOB ayrıca elektrikte konutlar için düşük tarife sınırının aylık 230 kWh'a yükseltilmesi gerektiğini, konutlarda elektrik, doğalgaz ve suda KDV oranının ise yüzde 1'e düşürülmesi gerektiğini belirtti.
Raporda kamu elindeki santralların özelleştirilmesi derhal durdurulması gerektiğini ve verimli özel santralların kamulaştırılması ve EPDK’nın kapatılması ve Türkiye Elektrik Kurumu’nun (TEK) yeniden kurulması önerileri sıralandı.
Raporda, “Ülkemiz, sanayimiz, halkımız ve geleceğimiz için yukarıda sıraladığımız önlemler ve oluşması gereken kamu kurumları mutlak gerekliliklerdir. Ülkemizin serbestleştirmelerin, özelleştirmelerin acı sonuçlarından ve özel şirketlere sunulan hukuk dışı ayrıcalıklardan başka türlü kurtulması mümkün değildir” görüşü aktarıldı.