Türkiye Haziran 2018’de zirveye çıkan kur krizinin ardından 55 milyar dolarlık cari açıktan 5 milyar dolarlık cari fazlaya dönerken döviz ihtiyacı azaldığı için Türk Lirası döviz karşısında dirayetli durabildi. Ancak yine de son günlerde hem Merkez Bankası’nın faiz indirimleri hem de ABD siyasi ilişkilerin tekrar gerilmiş olması nedeniyle Türk Lirası’nda değer kayıpları artıyor.
Habertürk’ten Rahim Ak’ın haberine göre, cari fazlaya rağmen Türk Lirası’nın uzun süre 5.75’lerden aşağı inmemesinde ise başrol, TL’ye olan güvensizliği nedeniyle döviz alıp bankalarda mevduat yapan kişi ve şirketlerin oldu. Yerli şirket ve gerçek kişilerin yılbaşında 162.5 milyar dolar olan Döviz Tevdiat Hesapları (DTH) yılın ilk 9 ayında 31 milyar dolar artarak 193.5 milyar dolara fırladı. Bu artışın 23.3 milyar dolarını vatandaştan, geri kalan 6.7 milyar dolarını ise şirketlerden kaynaklandı.
İSTANBUL TÜRKİYE ORTALAMASININ ALTINDA
Peki kim ne kadar dolar aldı? İller bazında bakıldığında hem nüfus hem servet birikimi açısından diğer illere fark atan İstanbul bu tutarın neredeyse yarısını karşıladı. Ancak bu ilimizde DTH artış oranı yüzde 17 ile Türkiye geneli olan yüzde 19’un altında kaldı.
31 milyarın 3’ü başkent Ankara ve 1.7’si İzmir’den geldi. İstanbul’da vatandaşların döviz hesapları yüzde 22 yükselişle 47.3 milyar dolardan 57.7 milyar dolara ulaştı. Şirketlerin döviz hesabı ise yalnızca yüzde 11 artarak 45.1 milyar dolar oldu. Sadece vatandaşların döviz hesaplarına bakıldığında Ankaralılar’ın 9 ay boyunca 2.4, İzmirliler’in 1.4 milyar ve Antalyalılar’ın 1 milyar dolar biriktirdikleri görüldü. Bursa’da bu miktar 800 milyonken diğer illerde yılbaşından eylül sonuna kadar biriktirilen dolar 400 milyar doların altında oldu.
EN TÜKSEK ARTIŞ ÇANKIRI’DA
Ancak bazı Anadolu şehirlerinde artış olağanüstü oldu. Örneğin Çankırı’da DTH artışı yüzde 116 oldu. Bu ilde DTH 80 milyon dolardan 174 milyon dolara çıktı. İkinci Adıyaman, üçüncü Mardin’de artış oranı yüzde 60’ı geçti. Şirketlerin DTH artışında yine Çankırı başı çekti, ikinci Adıyaman ve Mardin, Aksaray, Ordu ve Nevşehir’de döviz mevduatı artışı yüzde 100’ün üstünde kaldı. Şirketler açısından bakıldığında 12 ilde döviz mevduatı azaldı.
KOCAELİ TL’Yİ TERCİH ETTİ
Sadece bireylere bakıldığında ise başta Şanlıurfa olmak üzere Doğu ve Güneydoğu illerinde DTH artışının diğer illerden fazla olduğu göze çarpıyor. Yılın ilk 9 ayında Kilis, Yalova, Kocaeli, Batman ve Zonguldak’ta döviz mevduatı toplamda azalırken bireyler açısından sadece Kilis ve Kocaeli Türk Lirası dostu çıktı. Yani bu illerde döviz mevduatı azaldı.
ÇANKIRI NEDEN BİRİNCİ OLDU?
Sözcü18 Haber Merkezi'nin ortaya çıkan yukarıdaki durumla ilgili olarak Çankırı'da faaliyet gösteren farklı meslek grubuna mensup sanayici ve iş insanı ile yaptığı görüşmelerden çıkardığı bazı gerekçeler şunlar:
- Döviz Tevdiat Hesaplarındaki artışın öncelikli nedeni Yakınkent Organize Sanayii Bölgesinde faaliyette bulunan Sumitomo Lastik Fabrikası'nın ihracat gelirlerindeki artışa paralel olabilir.
- Çankırılı ihracatçıların, geçen yıla göre bu yıl rakamlardaki yüzde 30'luk artışın yansıması olabilir.
- 2019 Yılını tabir yerindeyse 'kontak kapatma' olarak geçiren inşaat sektöründeki müteahhitlerin, mevcut sermayelerini koruma adına ellerindeki mevduatı 'dolar' bazında değerlendirmiş olmaları da mümkün olabilir.
- Yukarıdaki her 3 olasılığın tamamının biraraya gelerek ortaya çıkan tablonun Çankırı'yı Dövit Tevdiat Hesabı'nda ülke birincisi yapmış olması da mümkün...
VEDAT BEKİ'NİN DEĞERLENDİRMESİ
Sözcü18 Genel Yayın Yönetmeni Vedat Beki'nin konuyla ilgili kişisel değerlendirmesi ise; "Çankırı'da son 10 yılda AKP'li belediyenin imarda yaptığı plan değişiklikleri sonucu ortaya çıkan 'rantiye ekonomisi'nin getirisi tahmin edilen rakamların çok üzerinde olduğu Döviz Tevdiat Hesapları'ndaki artışta daha net olarak görülmekte. Bununla birlikte AKP'nin 'oy anbarı' olarak ülke çapında nam salmış bir Çankırı'da, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın vatandaşlara yönelik "Türk Lirası'na güvenin. Dolar hesaplarınızı Türk Lirası'na dönüştürün" (!) çağrısına da kulak asılmadığı ve Çankırı insanının TL'ye karşı güveninin bir hayli düşük olduğunu da görmüş olmak ayrı bir tenakuz olarak karşımıza çıkmakta" dedi.