Beyin kanaması kafatası içinde, beyin dokusu, beyin boşlukları ve beyin yüzeyinde olan kanamalardır. Çok ciddi sakatlıklara ve ölüme sebep olabilir. Dünya genelinde yılda yaklaşık 1 milyon insan beyin kanaması geçirmektedir. Beyin kanamasına en sık hipertansiyon, beynin doğuştan damar bozuklukları, anevrizma ve arteriovenöz malformasyon (AVM-damarların bir çeşit yapısal bozukluğu), beyin tümörleri, kan sulandırıcı ilaçlar, kafa travmaları, amfetamin ve kokain kullanımı sebep olur.
Kanamalar genellikle 2 sınıfa ayrılır. Beyin içerisinde yani beyin dokusunun içindeki kanamalar ve beyin dokusu dışındaki kanamalar.
Kafatasının içinde ancak beyin dokusunun dışında kanama
Subdural kanama: Bu kanama dura mater ile araknoid membran arasında görülür.
Epidural kanama: Bu kanama türünde kafatası kemiği ile en dıştaki zar tabakası olan dura mater arasında oluşur.
Subaraknoid kanama: Bu kanama araknoid membran ile pia mater arasında oluşmaktadır.
Beyin dokusunun içinde kanama
İntraserebral kanama: Bu kanama türünde beyin loblarında, ponsta ve beyincikte görülür.
İntraventriküler kanama: Bu kanama ise beyin omurilik sıvısının üretildiği beynin belirli bölgeleri olan beynin ventriküllerinde görülür.
Beyin kanaması neden olur?
Beyin kanaması riskini artıran hastalıklar ve yaygın nedenler şunlardır:
Yüksek Tansiyon
Beyin kanamasının en sık nedeni olan kronik yüksek tansiyon, damar duvarlarını zayıflatarak kanamalara neden olabilir.
Anevrizma
Damarın zayıf bir bölgesinin kan basıncı sebebiyle şişerek bir baloncuk oluşturmasıdır. Kimi anevrizmalar, henüz patlamadan, komşuluklarındaki hassas bölgeler nedeniyle göz kapağında düşüklük, görme kusurları gibi belirtilere neden olabilmektedir. Anevrizmalar patladığında ise beyin kanaması meydana gelir.
Kafa Travmaları
Özellikle trafik kazaları ve yüksekten düşme ile kafaya alınan darbeler sonrasında görülür.
Kan Damarı Anomalileri (Arteriyovenöz Malformasyonlar -AVM'ler)
Beynin içindeki ve çevresindeki kan damarlarındaki doğumsal olarak gelişen kimi zayıflıklar ve yanlış bağlantıları ifade eder, kanamaya neden olabilir.
Amiloid Anjiyopati
Bazen yaşlanma ve yüksek tansiyon ile ortaya çıkan kan damarı duvarlarının anormalisidir. Büyük bir kanamadan önce çok küçük, fark edilmez kanamalara neden olabilir.
Kanama Bozuklukları
Hemofili gibi kimi pıhtılaşma bozuklukları beyinde meydana gelebilecek mikro kanamaların kendi kendine durmasına engel olarak daha büyük kanamalara neden olabilirler.
Beyin Tümörleri
Beyinde meydana gelen tümörler de beyin kanamasına yol açabilir.
Beyin kanaması yaşanmaması için alınması gereken önlemler nelerdir?
Beyin kanaması olmaması için şiddetli baş ağrısı gibi ön belirtiler dikkate alınmalıdır. Özellikle orta yaş sonrasında tansiyon yüksekliği, düzensiz beslenme, fazla kilo alımı, sigara alışkanlığı gibi önlenebilir bir takım durumlar göz önüne alınarak yaşam tarzı düzenlenmelidir. Ailesinde beyin kanaması olanlar ailesel riskler açısından daha dikkatli takip edilmelidir.
Kimler risk altındandır?
Yüksek riskli işlerde çalışanlar, erkekler, hipertansiyon, kanama bozukluğu olan hastalar, kan sulandırıcı kullanan kişiler, yaşlılar ve ailesinde beyin kanaması öyküsü olan bireyler risk grubundadır.
Beyin kanaması nasıl anlaşılır? Kişi kendiliğinden fark edebilir mi?
Beyinde oluştuğu bölgeye göre beyin kanamasında görülebilecek belirtiler şunlardır:
- Ani ve şiddetli baş ağrısı
- Vücudun tek bir tarafında kol veya bacakta zayıflık, karıncalanma ya da uyuşma
- Görme kaybı gibi görme sorunları yaşama
- Mide bulantısı ya da kusma
- Nefes almada zorluk
- Konuşmada ve konuşmayı anlamada zorluk yaşama
- Yutma güçlüğü
- Bilinç kaybı veya komaya girme gibi bilinç veya uyanıklık düzeyinde değişiklik
- El titremesi gibi ince motor becerilerin kaybı
- Tat alma duyusunda bozulma
- Nöbet geçirme
- Denge ve koordinasyon sorunu yaşama
- Baş dönmesi
- Sert boyun ve ışığa karşı hassasiyet
- Okuma, yazma veya konuşmayı anlamada zorluk
Beyin kanamasında en kıymetli inceleme beyin tomografisi olarak değerlendirilir. Kanamayı en iyi ve hızlı biçimde tomografi gösterir. Tomografiler, muayene esnasında tespit edilen belirti ve bulguların bir kanamadan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ayırt etmenin yanı sıra, eğer kanama varsa, bunun çeşidine de karar vermekte kullanılabilmektedir. Ayrıca tomografilerden sonra bilgisayarlı anjiyografi, MR, MR anjiyografi gibi tetkikler sayesinde altta yatan sebep öğrenilebilir.
Beyin kanaması olduğunda ne yapılmalı, ilk müdahale nasıl olmalı?
Beyin kanaması, hastalarda değişik bulgular ile ortaya çıkar, bazı durumlarda daha önce hiç duyulmamış kadar şiddetli baş ağrısı olur. Hastalar bu durumu “hayatımda hissettiğim en şiddetli ağrı” olarak tarif ederler. Bu durumda beyin kanaması şüphesi duyulmalıdır. Daha önce nöbet geçirmeyen hastada epileptik nöbet ortaya çıkması, bir vücut yarısında kuvvetsizlik, ani konuşma bozukluğu, görme problemleri de kanama bulgusu olabilir. Bu bulguların izlendiği hastalarda şuur kaybı yoksa mevcut imkânlar ile hızla bir hastaneye başvuru yapılması gerekir. Şuur kaybı olan hastalarda ambulans çağrılmalıdır. Kanama sonrası şuur kaybı varsa hastanın kalp atımları, nabızdan kontrol edilmeli, solunumunu sürdürüp sürdürmediği kontrol edilmelidir. Solunumu olamayan ve kalp atımları alınmayan hastalarda hızla solunum desteği ve kalp masajı başlatılarak bir hastaneye götürülmek üzere ambulans çağrılmalıdır.
Beyin Kanamasını Önlemenin Yolları Nelerdir?
Beyin kanaması riskine önlem alarak oluşabilecek sağlık sorunlarının önüne geçebilmek mümkündür. Beyin kanamasını önlemek için şu yöntemlerden yararlanılabilir:
- Güneş ışınlarının dik geldiği öğle saatlerinde dışarı çıkmayın
- Günde 2,5-3 litre su içmeyi ihmal etmeyin
- Alkollü ve asitli içeceklerden uzak durun
- Şemsiye veya şapka kullanın
- Düzenli spor ve egzersiz yapın
- Kilolarınızdan kurtulmaya çalışın
- Stres azaltıcı etkinliklerde bulunun
- Sigaradan uzak durun
- Tansiyon ve kalp hastasıysanız ilaçlarınızı düzenli olarak kullanın
Beyin kanamasında kaç saat kritik?
Tedavi başlandıktan sonraki ilk 24 saat içerisinde olumsuz belirtiler gösteren hastalarda ölüm oranları çok daha yüksektir. 24 saat içerisinde düzelme belirtileri gösteren hastaların iyileşme oranı daha iyidir.
Tedavi yolları nelerdir?
Beyin kanamaları beynin içinde veya dışında olmasına bakılmaksızın her zaman doktor kontrolünde olmayı gerektiren ve bazen acil müdahale gerektiren durumlardır. Beyin kanaması sonrası kafatası içindeki basınç artığı için tüm beyin tehlike altındadır. Beyin kanamasında doğru tedavinin uygulanabilmesi için kanamanın yeri, beyin kanamasının neden kaynaklandığı ve kanamanın büyüklüğü belirlenmelidir. Zaman kaybetmeden uygulanacak tedavi kanamanın yaratacağı olumsuz etkileri azaltarak hastanın iyileşme şansını ve tedaviden sağlanan faydayı yükseltmektedir. Beyin kanaması tedavisinin ilk aşaması kişinin takibinin sağlanmasıdır. Beyin kanamasından sonraki saatlerde kan basıncı yakından izlenmelidir. Daha sonrasında beyin kanamasına müdahale için ameliyat ile tedavi uygulanır. Beyin kanaması tedavisinde cerrahi yöntemler kullanılabildiği gibi beyin ödemine ve epileptik nöbetlerin giderilmesine yönelik ilaçlar da uygulanabilmektedir.