Çankırı Barosu avukatlarından Seçil Yatin'in "Aile Bireylerinin Birbiri Üzerindeki Hakları ve Türk Hukuku" konulu makalesini ilgiyle okuyacağınızı düşünüyoruz.
"YARDIM NAFAKASI
Yardım Nafakası Medeni yasanın 364. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
"Mad 364: Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür." demektedir. Nafaka aile içindeki dayanışma ile yardımlaşma fikrinden doğmaktadır. Ailede bir kısım bireylerin refah içinde bulunmasına karşılık diğerlerinin yoksulluk içinde yaşamaları veya yoksulluğa düşmeleri ahlak kurallarına aykırı bulunmuştur. Kanun koyucu da aile bireylerinin birbirine yardım etmelerini sadece ahlak kurallarına bırakmakla yetinmemiş bunu yasal bir ödev haline getirmiştir. Dolayısıyla böylelikle ‘Yardım Nafakası’ müessesesi doğmuştur.
Yardım nafakasında KARŞILIKLILIK ilkesi hakimdir. Bu ilkeye göre eğer bir kimsenin diğerinden nafaka istemeye hakkı varsa,o kişinin aynı zamanda nafaka istediği kişiye karşı nafaka ile yükümlü olması durumu söz konusudur. Örneğin amca,dayı,hala,teyze vs.gibi hısımların arasında böyle bir ilkenin varlığından bahsedilemez. Çünkü bu kişilerin birbirlerine karşı yasadan doğmuş bir yükümlülükleri bulunmamaktadır. Oysa herhangi bir kişinin babasından dolayısıyla babasının da oğlundan ya da kızından nafaka isteme hakkı olacaktır. İşte bu gibi nedenlerle yasa koyucuda TMK’nın 364. maddesi ile ana,baba,çocuklar ve kardeşler arasında nafaka yükümlülüğünü düzenlemiştir. Bu sayma tahdididir dolayısıyla bu sayılanlar dışındaki hısım ya da kişiler TMK 364 kapsamına dahil olamayacaklardır.
NAFAKA İLE YÜKÜMLÜ OLANLAR KİMLERDİR?
1-Altsoy-Üstsoy Arasında Yardım Nafakası Yükümlülüğü; Altsoy ve Üstsoy, yani düz hat hısımlar arasında nafaka yükümlülüğü vardır. Nafaka,velayet hakkı sona erdikten sonra söz konusu olur,çünkü; velayet devam ettiği sürece, ana babanın bakım ve eğitim yükümlülüğü ve çocuk malları üzerinde kullanma hakları da devam etmektedir.
Evlatlık ile evlat edinen arasında da nafaka yükümlülüğü bulunduğundan bahsetmiştik .Üvey çocuklar yönünden ise sadece bakım ve eğitim yükümlülüğü söz konusu olduğundan, TMK’nın 364. mad.de belirtilen nafaka bu çocuklara uygulanmamaktadır.
2-Kardeşler Arasında Yardım Nafakası Yükümlülüğü; Kardeşlerin birbirlerine yardım etmeleri için bunlardan yardım edecek olanın varlıklı (refah içinde) diğerinin ise yoksulluk içinde olması gerekir. Peki nedir bu refah içinde olma deyimi? Bu deyimden anlaşılması gereken, bir kimsenin geleceği için bir kaygı duymadan,toplumun lüks kabul ettiği ihtiyaçları da dahil olmak üzere bütün ihtiyaçlarını rahatlıkla karşılayabilmesi halidir.
Kardeşler,ana veya baba ayrı kardeş de olsalar yine nafaka yükümlülüğü altındadırlar.Ayrıca kardeşlerin evlilik birliği içinde olup olmamalarının da bir önemi yoktur. Yine bu kardeşler arasında da nafaka yükümlülüğü vardır. Az önce nafakaya hükmolunabilmesi için nafaka yükümlülüğü altına girecek olan kardeşin refah içinde olması gerekliliğinden bahsetmiştik. Bu kardeşin refah içinde olup olmadığının tespitini de doğrudan doğruya kardeşin malvarlığı ve gelirini esas alarak belirleyebiliriz. Yardım nafakası yansoydan sadece kardeşlerle sınırlıdır.
NAFAKA KARARININ HUKUKİ MAHİYETİ
Nafaka davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir, yetkili mahkeme ise M.K. 365’e göre taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Nafaka ödenmesi için verilen hüküm beyan edici(bildirici) mahiyettedir. Yani nafaka borcu bu hüküm ile yaratılmaz.Karar sadece mevcut bir borcun varlığını tespit eder.Nafaka ödenmesi hakkında verilen hüküm, talep anından itibaren sonuç yaratır. Nafakanın arttırılmasına ya da eksiltilmesine ilişkin karar, hüküm tarihinden itibaren değil,dava tarihinden itibaren uygulanır. Nafakanın arttırılması veya eksiltilmesine ancak ilgilinin talebi üzerine karar verilir.