KAHRAMANMARAŞ merkezli 7.7 şiddetindeki deprem sonrası çevre 10 ilde yaşanan ve 40 bin'den fazla insanımızın can kaybına, milyarlarca dolar boyutunda maddi kayıplara neden olan depremin ülke genelinde yarattığı acıları sararken, diğer yandan içinde yaşadığımız binaların olası bir depreme ne kadar dayanıklı olduğu da gündemin ilk sıralarında yer aldı.

Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde bulunan Çankırı'da olası bir depremde ortaya çıkabilecek felaketin boyutlarının hangi düzeyde olabileceği hemen hemen her zeminde tartışılırken, şehir merkezinde bazı binalarda 'kolon kesme' eyleminin de gerçekleştiği iddiaları gündeme taşındı.

BAŞKAN ESEN: DENETİM İÇİN SAHAYA İNİYORUZ

Konuyla ilgili olarak Belediye Başkanı İsmail Hakkı Esen, Sözcü18'e yaptığı açıklamada; "Adıyaman ve Hatay bölgesinde hasar tespit çalışması yapan inşaat mühendisi ve teknikerlerden oluşan 16 kişilik ekibimiz Çankırı'ya dönüş yaptı. Hafta başından itibaren bu arkadaşlarımız sorumluluk bölgemiz içerisinde bulunan binalarda 'kolon kesme' iddialarına yönelik çalışma yapacaklar. Ortaya çıkacak sonuçları da kamuoyuyla paylaşacağız" dedi.

KOLONLARI KESİLMİŞ BİNAYI DEPREM NASIL ETKİLER?

İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Yüksel, İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Yönetim Kurulu Üyesi Özer Or ve Avukat Ayşe Hüseyinoğlu'nun konuyla ilgili görüşleri:

1) KOLON BİR BİNA İÇİN NE ANLAMA GELİR?

Kolonların yapının asli taşıyıcıları olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ercan Yüksel, "Düşey ve yatay yükleri taşımak için kullanılan sistemler çerçeve olarak adlandırılır. Bu çerçevelerin düşey elemanları da kolonlardır. Dolayısıyla sistem üzerinde taşınan yüklerin emniyetle katlar arasında ve temele aktarılmasını sağlarlar. Binalar için bu denli önemli olan kolonlar deprem sırasında da yapının en önemli elemanıdır. Bunlardan birinin dahi kesilmiş olması yapı davranışını tamamen değiştireceği için kabul edilemeyecek çok ciddi bir hatadır. Bir evde kaç kolon olacağı sorusunun da net bir cevabı yok. Burada elimizdeki en önemli resmî belge, o binanın oluşturulması için inşaat mühendisleri tarafından hazırlanan projelerdir. Bunlar yaptıkları hesap sonuçlarına dayalı olarak gerektiği kadar kolon yerleştirirler." dedi.

BİNANIN TAŞIYICILARINA ANCAK GÜÇLENDİRMEK İÇİN MÜDAHALE EDİLEBİLİR

Bir binanın taşıyıcı sistemine ancak onu daha güçlü duruma getirmek için müdahale edilebileceğinin altını çizen Özer Or, "Bu uygulamalara güçlendirme projesi diyoruz. Güçlendirme Projeleri de aynı yeni yapı projeleri gibi ilgili yerel yönetimler tarafından ruhsatlandırılır ve yapı denetim mevzuatına uygun olarak denetlenir" dedi.

2) KOLONU KESİK BİNA DEPREMSİZ DE ÇÖKEBİLİR Mİ?

Kolonu kesilmiş binayı depremde neler bekler, yarattığı risk nedir?

Prof. Ercan Yüksel, kolonu kesilmiş bir binayı 5 büyüklüğündeki bir depremin yıkabileceğini hatta deprem haricinde de çok büyük bir yıkımla karşılaşılmasının mümkün olduğunu belirterek, bu işlemi yapan kişilerin başlarına gelebilecek olayın ‘cahil cesaretiyle’ hareket ettiğini söylüyor.

"İnşaat mühendisleri yapının mimari projelere uygun olacak şekilde uygun yerlere gerekli olduğu miktarda kolon yerleştiriyor. Hesaplar da bu kolonların bulunması durumuna göre yapılıyor. Yani bunlardan biri ortadan kaldırılırsa yapılan hesap modeli de tamamen değişiyor ve yapı o yükleri taşıyamaz hale geliyor. Önemli bir etki olan ve sistemin gerçek kapasitesini ortaya çıkaracak olan deprem yüklemesi söz konusu olduğunda kolonların eksikliği durumunda yapının da göçmesi kaçınılmaz."

3) VATANDAŞ KOLON KESİLDİĞİNİ NASIL ANLAR?

Yüksek binaların altında bulunan bazı dükkanlar, içeriyi büyütmek adına kolon kesimine başvuruyor.

Bunun kesinlikle kabul edilemeyecek bir şey olduğunu söyleyen Prof. Ercan Yüksel, vatandaşın bunu nasıl anlayabileceğini ise şu şekilde açıkladı:

"Öncelikle altında her market olan bina için kolonları kesmiş diyemeyiz. En kolay akla gelen yıkılma sebeplerinden biri olması dolayısıyla en çok bu dillendiriliyor. Kolonun kesildiğini anlamak zor olsa da bazı şekillerde fark etmek mümkün. Kendi dairenizde kolonun nerede olduğunu biliyorsanız alt katlara indiğinizde o kolonu görmüyorsanız kesilme işleminin gerçekleştiği anlaşılabilir. Çünkü kolonun temele kadar sürekli olması gerekli."

4) KOLON KESİLDİĞİNİ TESPİT EDEN VEYA BUNDAN ŞÜPHELENEN VATANDAŞ NE YAPABİLİR?

'Vatandaş ne yapmalı?' sorusuna Avukat Ayşe Hüseyinoğlu, "İmar mevzuatına aykırı bir şekilde kolon keserek hukuka uygun bir binanın zayıflatılmasına ve ruhsatlı bir bina üzerinde binanın taşıyıcı unsurlarının etkilenmesine sebebiyet verenler, imar kirliliğine neden olma suçunu işlemektedirler. İmar kirliliğine neden olma suçu, takibi şikayete bağlı suçlar arasında değildir. Savcılık tarafından re'sen soruşturma yapılarak kamu davası açılır. Bu nedenle, kendi binamız olmasa dahi kolonun kesildiğini bildiğimiz bir binada kolon kesen kişiyi Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına ihbar edebilmekteyiz" ifadelerini kullandı.

Ancak konu sadece bir şüpheyse, süreç daha farklı... Ayşe Hüseyinoğlu, şöyle açıkladı:

"Binanın deprem yönetmenliğine uygun olup olmadığı konusunda bir yapı denetim firmasından rapor hazırlamasını talep edebiliriz. Eğer binanın dengesini bozacak nitelikte bir kolon kesme işlemi yapılmışsa burada zaten imar mevzuatına ve deprem yönetmenliğine aykırı bir durum var demektir. Bu durum yapı denetim firmasının incelemesi neticesinde ortaya çıkar. İkinci bir seçenek olarak delil tespiti davası açarak, kolon kesme işleminin tespiti amacıyla keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması talep edilebilir. Delil tespiti, üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılacak binanın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinden istenir. Talep neticesinde mahkemece uygun görülmesi halinde delil tespitinin yapılmasına karar verilir."

5) KOLON KESENİ NASIL BİR CEZA BEKLİYOR?

Av. Ayşe Hüseyinoğlu, kolon kesme işleminin bir binanın zayıflatılmasına ve binanın taşıyıcı unsurlarının etkilenmesine sebebiyet vermesiyle birlikte Türk Ceza Kanunu'nun 184'üncü maddesi uyarınca imar kirliliğine neden olma suçunu oluşturduğunu söyleyerek, "İlgili madde uyarınca; kolon keserek ruhsatlı bir binanın zayıflatılmasına neden olan kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır" ifadelerini kullandı.

6) KOLONU KESİLEN BİNADA CAN KAYBI YAŞANIRSA NE KADAR HAPİS CEZASI VERİLİR?

Deprem sonucunda yıkılan bir bina şayet kolonu kesildiği için yıkılmışsa ve yıkılan bina neticesinde can kayıpları meydana gelmişse; bu durum bilinçli taksirle ölüme sebebiyet verme suçunu oluşturur ifadelerini kullanan Hüseyinoğlu, "Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümüne neden olmuş ise, kişi 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kolon keserek binanın zayıflatılmasına sebebiyet veren kişi, olası bir depremde binanın yıkılarak insanların ölümüne sebebiyet verebileceğini öngörebilir olduğundan, 3 yıldan 22,5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir. Kendi binamız olmasa dahi kolonun kesildiğini bildiğimiz bir binada kolon kesen kişiyi Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına ihbar edebiliriz." dedi.